معاونت درمان

شیوه‌نامه اهدای گواهینامه‌ اماکن و وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات

مقدمه

در اجرای ماده 8 معاهده بین‌المللی کنوانسیون کنترل دخانیات سازمان بهداشت جهانی، تبصره 1 ماده 13 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، بند 8 ماده 1 و ماده 7 آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل دخانیات و قانون اصلاح ماده 13 قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی، استعمال محصولات دخانی در اماکن و وسایل نقلیه عمومی ممنوع است. طبق ماده 3 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، مواد 2 و 3 آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور، دستورالعمل تعاریف، شمول و ویژگی‌های تبلیغات مواد دخانی و مصوب نهمین جلسه ستاد کشوری کنترل دخانیات، هرگونه تبلیغ، تحریک و تشویق افراد به خرید، فروش و مصرف محصولات دخانی ممنوع است. به منظور حسن اجرای قوانین و مقررات فوق‌الذکر، حفظ حقوق افراد جامعه، تامین سلامت آن‌ها در برابر زیان‌ها و بیماری‌های ناشی از استعمال دخانیات و نهادینه‌کردن فرهنگ عدم استعمال دخانیات در اماکن و وسایل نقلیه عمومی (موضوع بند 8 ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل دخانیات) و محیط‌های کاری، شیوه‌نامه اهدای گواهی‌نامه‌ی اماکن و وسایل‌نقلیه‌ی عمومی بدون دخانیات ابلاغ می‌گردد. این سند حاوی تعریف واژگان و اصطلاحات، شرایط عمومی و اختصاصی اماکن و وسایل‌نقلیه‌ی عمومی، چک لیست ارزیابی، الگوی گواهینامه‌ها و تعهدنامه‌ها و فرآیند اهدای گواهی‌نامه به افراد، نهادها و مؤسسات واجد شرایط است.

ماده 1: تعریف واژگان و اصطلاحات

1. وزارت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

2. دانشگاه/دانشکده: دانشگاه‌ها / دانشکده‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تابعه وزارت بهداشت

3. قانون: قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات مصوب 1385

4. ستاد: ستاد کشوری کنترل و مبارزه ملی با دخانیات

5. دود دست دوم دخانیات یا دود محیطی دخانیات: دود منتشره حاصل از مصرف مواد دخانی که توسط افرادی که در مجاورت فرد مصرف کننده قرار دارند و توسط افراد غیرسیگاری استنشاق می‌شود.

6. اماکن عمومی: طبق بند 8 ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل دخانیات، اماکن عمومی محل‌هایی است که مورد استفاده و قابل دسترس مراجعه جمعی یا عموم مردم می‌باشد. از قبیل اماکن متبرکه دینی، بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، سالن‌های نمایش، سینماها، فضای عمومی، مهمان‌خانه‌ها و مهمان‌سراها و میهمان‌پذیرها، خوراک‌سراها (رستوران‌ها)، قهوه‌خانه‌ها، کارخانجات، گنجینه‌ها (موزه‌ها)، پایانه‌های مسافربری، فروشگاه‌های بزرگ، اماکن فرهنگی، اماکن ورزشی، کتابخانه‌های عمومی، مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی، وسایل نقلیه عمومی، موسسات و سازمان‌های دولتی و عمومی، نهادهای انقلاب اسلامی، بانک‌ها، شهرداری‌ها، خانه‌های سالمندان و هر نوع مرکز و محل جمعی دیگر.

7. فضاهای سرپوشیده یا اماکن مسقف: هر فضایی (موقتی یا دایم) که دارای سقف با یک یا چند دیوار در اطراف آن باشد، بدون در نظر گرفتن نوع مواد سازنده سقف یا دیوارها.

8. محیط کار: محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند. از قبیل نمازخانه، نهارخوری، تعاونی‌ها، شیرخوارگاه، مهدکودک، موسسات صنعتی، کشاورزی، معدنی، ساختمانی، ترابری، مسافربری (ناوگان‌های حمل و نقل، پایانه‌های مسافربری)، خدماتی، تجاری، تولیدی، اماکن عمومی و امثال آن.

تمام تاسیساتی که به اقتضای نوع کار، متعلق به کارگاه هستند از قبیل راه‌پله‌ها، سرویس‌های بهداشتی، درمانگاه، حمام، آموزشگاه حرفه‌ای، قرائت‌خانه، کلاس‌های سواد آموزی و سایر مراکز آموزشی و اماکن مربوط به شورا و انجمن اسلامی و بسیج کارگران، ورزشگاه و ایاب و ذهاب و نظایر آن‌ها جزء کارگاه می‌باشند.

9. وسایل نقلیه عمومی: تمام وسایل حمل و نقل سواری سبک و جمعی درون‌شهری (اتوبوس، میدل‌باس، مینی‌بوس، سواری، مترو و...)  و انواع ناوگان بین‌شهری (اتوبوس، میدل‌باس، مینی‌بوس، سواری، قطار، هواپیما، کشتی و ...)که به جابجایی مسافر می‌پردازد.

10. مواد دخانی: به محصولاتی اطلاق می‌شود که تمام یا بخشی از ماده خام تشکیل دهنده آن‌ها برگ توتون یا تنباکو یا مشتقات آن است (به استثنای مواد دارویی مجاز ترک دخانیات به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی).

11. انواع مواد دخانی: گروه تدخینی مانند سیگار، سیگار برگ، پیپ، قلیان، چپق، سیگار دست‌پیچ و گروه غیرتدخینی مانند ناس، قلیان الکترونیک، سیگار الکترونیک.

12. استعمال دخانیات: هر گونه مصرف مواد دخانی از قبیل دود کردن، مکیدن، جویدن یا استنشاق.

13. محوطه: هرگونه فضای بدون سقف اماکن مشمول این شیوه‌نامه شامل حیاط، صحن و مسیرهای تردد.

14. کالای تبلیغی: به هرنوع محصول غیردخانی از قبیل کلاه، جاسوئیچی، کیف، توپ، لوازم‌التحریر، فندک، پوشش مواد خوراکی، پوشاک، لوح فشرده و مانند آن که برای تبلیغ، تشویق و ترویج مواد دخانی بکار می‌رود، اطلاق می‌شود.

15. تبلیغ و ترویج: به هر گونه اقدام که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم برای معرفی محصولات دخانی و ابزار مصرف آن و ایجاد تصور ذهنی، جلب توجه، تحریک و تشویق افراد به خرید و مصرف دخانیات از طرق مختلف، از قبیل رسانه‌های دیداری، شنیداری، نوشتاری، الکترونیکی و هرگونه کارزار رسانه‌ای از قبیل رادیو، تلویزیون، شبکه‌های ماهواره‌ای، مطبوعات، سینما، اینترنت، اینترانت، شبکه‌های صوتی و تصویری، تارنما، نمایشگاه، اسلاید، بانک‌های اطلاعاتی، لوح فشرده، تلفن، سامانه‌های پیام کوتاه، تابلوهای سردر واحدهای صنفی و تولیدات چاپی نظیر برگه‌های آگهی‌نما، برگه‌های تبلیغاتی، دفترچه‌های راهنما، بسته‌بندی برچسب کارت معرفی و آگهی‌نامه ها، تراکت، بروشور، اطلاعیه، بیلبورد، بنر، پوستر، تابلوهای تبلیغاتی و مانند آن‌ها انجام می‌شود و همچنین در معرض دید عموم گذاشتن، مصور نمودن و یا نمایش محصولات دخانی و ابزار مصرف آن در مراکز عرضه و فروش و اماکن عمومی تعریف شده در بند 6 ماده 1 این شیوه‌نامه.

16. اماکن بدون دخانیات: اماکنی که ضوابط اشاره شده در این شیوه‌نامه را رعایت کرده و موفق به اخذ گواهی مربوطه شده باشند.

17. وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات: وسایل نقلیه عمومی که ضوابط اشاره شده در این شیوه‌نامه را رعایت کرده و موفق به اخذ گواهی مربوطه شده باشند.

ماده 2: اهدای گواهی‌نامه اماکن و وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات

گواهی‌نامه‌هایی برای اماکن و وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات که واجد شرایط دریافت آن هستند در نظر گرفته شده که به متصدیان اماکن عمومی و رانندگان وسایل نقلیه عمومی تقدیم می‌گردد. 

*اماکن و وسایل‌نقلیه‌ی عمومی بدون دخانیات در صورت دریافت امتیاز کامل بر اساس چک لیست مورد نظر در سامانه بازرسی، گواهینامه مربوطه را دریافت می‌کنند. 

2- 1 فرآیند صدور گواهی‌نامه اماکن و وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات:

1. اطلاع‌رسانی از جانب معاونت‌های بهداشتی دانشگاه/ دانشکده‌های علوم پزشکی به مسئولین سازمان‌های ذیربط 

2. اطلاع‌رسانی از سوی سازمان‌های مربوطه به متصدیان اماکن عمومی، رانندگان و مالکان وسایل نقلیه عمومی

3. ارسال درخواست رانندگان/ مالکان و متصدیان داوطلب به همراه مدارک (مندرج در بند2-2 همین فصل) به سازمان‌های مربوطه

4. معرفی رانندگان / مالکان و متصدیان داوطلب توسط سازمان‌های مربوطه به معاونت بهداشت جهت ممیزی

5. ممیزی اماکن و وسایل نقلیه معرفی‌شده توسط دفاتر خدمات سلامت / بازرسان بهداشت محیط 

تبصره 1: سنجه‌های مرتبط با پیشگیری از مصرف دخانیات و بیمارستان بدون دخانیات در اعتباربخشی بیمارستان‌ها توسط کارشناسان بهداشت محیط دوره دیده دانشگاه ذیربط ارزیابی می‌گردد.

6. اعطای گواهی‌نامه اماکن عمومی بدون دخانیات به متصدیان مورد تایید با امضای معاون بهداشت دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی. 

7.  اعطای گواهی‌نامه وسیله نقلیه عمومی بدون دخانیات به رانندگان وسایل نقلیه برون‌شهری با امضای معاون بهداشت دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی و معاون حمل و نقل اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان و  اعطای گواهی‌نامه وسیله نقلیه عمومی بدون دخانیات به رانندگان وسایل نقلیه درون‌شهری با امضای معاون بهداشت دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی و معاون حمل و نقل شهرداری / مدیر سازمان حمل و نقل مرتبط در شهرداری شهر

8. اعطای گواهی‌نامه بیمارستان بدون دخانیات به رئیس بیمارستان با امضای معاون بهداشت و معاون درمان دانشگاه/ دانشکده علوم پزشکی. 

* گواهی‌نامه صادره به مدت یک سال دارای اعتبار است و در صورت رعایت شرایط ابلاغی، گواهینامه برای دوره‌های یک ساله بعدی تمدید می‌گردد. 

** ممیزی از اماکن و وسایل نقلیه دارای گواهی‌نامه، به صورت ماهانه در راستای بازرسی‌های دوره‌ای صورت می‌گیرد.

** در صورت نقض ضوابط تایید شده در فاصله زمانی بین دو ممیزی، نسبت به ابطال گواهی‌نامه اقدام می‌شود.

2-2 مدارک مورد نیاز جهت صدور گواهی‌نامه:

1. اصل شناسنامه و کارت ملی جهت اسکن توسط همکاران معاونت بهداشت دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی

2. گواهی‌نامه شرکت در دوره آموزشی کنترل دخانیات (دوره آموزشی کنترل دخانیات حداکثر به مدت 1 ساعت بر اساس طرح درس و محتوای آموزشی موجود برای کارکنان و متصدیان اماکن در آموزشگاه اصناف و برای رانندگان در مراکز آموزش سازمان راهداری، اتحادیه سازمان‌های حمل و نقل همگانی و واحدهای سلامت شهرداری‌ها ارایه می‌شود که پس از اخذ امتیاز مورد نیاز گواهی‌نامه برای فرد آموزش دیده صادر می شود).

3. اصل مدرک شناسایی اماکن/ وسیله نقلیه عمومی  

3-2 مشوق‌ها و امتیازات در نظر گرفته شده توسط معاونت بهداشتی برای اماکن و وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات:

1. نصب تابلو/ برچسب مکان بدون دخانیات در اماکن مربوطه/ بدنه وسیله نقلیه یا هر مکان قابل رویت دیگری در چارچوب ضوابط ابلاغی مربوطه.

2. معرفی اماکن / وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات به عموم مردم به عنوان حامی شهروندان علیه دخانیات، توسط سایت دانشگاه و دیگر کانال‌های در اختیار دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی با هدف اطلاع‌رسانی و جلب مشارکت‌های مردمی در حمایت از اقدامات سلامت محور.

3. سایر امتیازات (بر اساس شرایط و امکانات هر دانشگاه یا ارگان مربوطه بعد از تایید دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت قابل افزایش است).

ماده 3: معیارهای اماکن عمومی بدون دخانیات:

برخی از معیارهای ذکر شده در مفاد قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات کشور می‌باشند و برای همه اماکن و وسایل‌نقلیه‌ی عمومی لازم الاجرا است و تعدادی از معیارها، مختص اماکن و وسایل نقلیه عمومی بدون دخانیات است. 

■ برچسب یا تابلو ممنوعیت استعمال دخانیات در نقاط مناسب، در معرض دید عموم و درب ورودی اماکن مورد نظر نصب شده است.

■ شماره تلفن سامانه رسیدگی به شکایات مردمی (190) برای اعلام تخلفات بهداشتی مرتبط به عموم مردم اطلاع‌رسانی شده باشد.

■ عدم فروش و مصرف مواد دخانی در این امکنه رعایت می‌شود. 

■ هیچ گونه فضا و یا مکان مجزایی جهت استعمال دخانیات در این مکان در نظر گرفته نشده باشد (اتاقک سیگار و...)  

تبصره 1: بر اساس استاندارد شماره الف 6-1-9 اعتباربخشی ملی بیمارستان‌ها (ویرایش چهارم سال 98)، در بیمارستان‌های روانپزشکی و بخش‌های روانپزشکی اتاق سیگار با امکانات و تجهیزات لازم شامل هواکش قوی، عدم وجود مواد اشتعال‌زا، وجود سیستم اطفای حریق برای سیگار کشیدن بیماران این بخش اختصاص داده شود.

■ تمام کارکنان دوره آموزش عمومی کاهش و کنترل مصرف دخانیات را گذرانده باشند.

■ سیگار و سایر مواد دخانی، ابزار و ادوات عرضه‌ی قلیان در این اماکن فروخته و عرضه نمی‌شوند.

■ هیچگونه تبلیغات مواد دخانی (مستقیم و غیر مستقیم)، براساس قوانین موجود کشور، در اماکن مذکور مشاهده نمی‌شود.

■ در صورت امکان مشوق و تسهیلات لازم برای درمان مصرف دخانیات کارکنان مصرف کننده مواد دخانی اماکن، در نظر گرفته می‌شود.

■ متصدی/مدیر امکنه، تعهدنامه کتبی مبنی بر عدم دریافت حمایت‌های مادی و معنوی از تولیدکنندگان، واردکنندگان، صادرکنندگان، فروشندگان و توزیع‌کنندگان محصولات دخانی را امضا کرده است.

■ اطلاع‌رسانی آموزشی برای عموم در خصوص مضرات استعمال دخانیات و دود دست دوم با استفاده از ظرفیت‌های موجود در محل (تابلو و ...) انجام می‌شود. (محتوا و رسانه‌های آموزش همگانی در بخش کمپین‌های سلامتی مربوط به دخانیات در تارنمای آوای سلامت به آدرس iec.behdasht.gov.ir و دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات به آدرس itfi.behdasht.gov.ir موجود است).

■ معیارهای اماکن عمومی بدون دخانیات جهت اطلاع شهروندان و گزارش تخلفات در این اماکن اطلاع‌رسانی شده باشد.

ماده 4: وسیله نقلیه‌ی عمومی بدون دخانیات 

■ برچسب یا تابلو ممنوعیت استعمال دخانیات، داخل وسیله نقلیه نصب شده باشد.

■ عدم فروش و مصرف مواد دخانی در این وسیله رعایت می‌شود. 

■ راننده و مالک، تعهدنامه‌ی کتبی مبنی بر عدم مصرف دخانیات در این وسیله‌ی نقلیه را امضاء کرده است.

■ رانندگان و مالکان دوره آموزش عمومی کاهش و کنترل مصرف دخانیات را گذرانده باشند.

■ هیچگونه تبلیغات مواد دخانی (مستقیم و غیر مستقیم)، براساس قوانین موجود کشور، در وسیله نقلیه مذکور مشاهده نمی‌شود.

■ شماره تلفن سامانه رسیدگی به شکایات مردمی (190) برای اعلام تخلفات بهداشتی مرتبط داخل وسیله نقلیه اطلاع‌رسانی شده باشد.